Een gezonde school is een strategische en duurzame keuze en dat geeft ze in meerdere opzichten belangrijke voordelen. Denk daarbij aan een gezond en veilig binnenklimaat, maar ook aan een gezond financieel beleid dat het mogelijk maakt het binnenklimaat te optimaliseren wanneer dat nodig is. Maar hoe pakt u dat als schoolbestuurder nu het beste aan? Wat zijn de concrete voordelen voor uw school? Welke keuzes dient u daar nu voor te maken? Aan de hand van bestaande voorbeelden uit onze eigen praktijk, presenteren we drie scenario’s waar schoolbestuurders voor kunnen kiezen.
Het jaar 2022 is nog jong, maar heeft ons nu al vele nieuwe inzichten gebracht. Eind 2021 werd het dagelijkse nieuws in Nederland nog gedomineerd door de ontwikkelingen van de pandemie. Het lijkt soms alweer een flinke poos geleden, maar dat is het natuurlijk niet. We nemen u graag mee in de herinnering. Het is dinsdag 14 december, de zoveelste persconferentie met Mark Rutte en Hugo de Jonge. Het arriveren in Nederland van de omikron variant met zijn veel hogere transmissiegraad zorgt voor lichte paniek bij het kabinet. Uit voorzorg wordt de start van de kerstvakantie voor basisscholen een week naar voren gehaald. Slechts 4 dagen later, op zaterdag 18 december is er opnieuw een persconferentie, dit keer zelfs met Jaap van Dissel van het RIVM erbij. Nederland gaat in een strenge lockdown want het virus verspreid zich te snel. Intussen kwam het door de overheid ingestelde Platform Perspectief Jongeren, onder leiding van SCP-baas Kim Putters, met een voorstel om scholen tijdens de huidige pandemie open te kunnen houden. Op 21 december vond er vervolgens een debat in de Tweede Kamer plaats met toenmalig minister van onderwijs, Arie Slob. Het debat ging over het nemen van maatregelen om de ventilatie in scholen te verbeteren. Met de SUVIS-regeling geeft de overheid financiële steun aan scholen die een strategisch verbeterplan willen realiseren. Dit bleek achteraf voor ons een ‘pivotal moment’. Wat volgde was een steile leercurve en de versnelde start van ReCheck Air, om scholen te helpen hun gebouwen gezonder te maken.
Allereerst het verantwoordelijkheids dilemma. Schoolbestuurders en leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs staan primair opgesteld voor het verzorgen van goed onderwijs aan kinderen. De besturen kennen daarbij continue uitdagingen om met beperkte budgetten te zorgen voor goed lesmateriaal en goede leerkrachten. Huisvesting, waaronder het verzorgen van een prettig binnenklimaat valt, is vaak ondergebracht in een regionaal samenwerkingsverband waar een vastgoedmanager het gebouwenbeheer van meerdere schoolgebouwen voor zijn rekening neemt. Deze schakelt daarbij een installatietechnisch bedrijf in. Als derde belanghebbende partij is er de gemeente. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor bekostiging van (vervangende) nieuwbouw en uitbreiding van scholen, zo ook voor de aanvraag van SUVIS-steun. Een gevolg van deze opdeling van verantwoordelijkheden is, dat het lastig is om snel te reageren op actualiteiten of nieuwe regelingen.
Een gezonde school is een strategische en duurzame keuze en dat geeft ze in meerdere opzichten belangrijke voordelen. Aan de hand van drie bestaande voorbeelden uit onze eigen praktijk illustreren we dit.
Scenario 1: Hoe lang ventileren per dag? De effecten en nieuwe inzichten.
Dit schoolbestuur was direct ervan overtuigd dat door het meten van de luchtkwaliteit zij betere inzichten krijgt in de huidige status om, indien nodig, gericht maatregelen te kunnen nemen voor verbetering. Het gebouw is ongeveer 35 jaar oud, natuurlijk geventileerd en nog uitgerust met traditionele installaties, zonder luchtkwaliteit sensoren. Na de installatie van onze sensoren en dashboards, werd aan de leerkrachten en de gebouwbeheerder uitleg gegeven hoe de informatie te interpreteren en bij welke waardes de ramen te openen. De gebouwmanager was verrast van de nieuwe inzichten waarmee hij ontdekte dat in de klaslokalen gedurende een groot gedeelte van de dag een te hoog CO2-gehalte gemeten werd. Maar ook dat met de juiste instructies, de leerkrachten dit gemakkelijk en snel weer op een gezond level konden brengen door het openen van ramen op de juiste momenten.
Op het moment dat één van de vaste leerkrachten door ziekte kort vervangen werd, viel het sommige ouders meteen op dat hun kinderen ineens een stuk minder energiek uit school kwamen. Wat bleek: de vervangende leerkracht was niet gewezen op het dashboard waarop ze kon aflezen wanneer er extra geventileerd zou moeten worden.
Scenario 2: Meten is weten
De schoolleiding van deze school was erg geïnteresseerd en introduceerde ons bij de gebouwmanager van het samenwerkingsverband. Deze gaf aan dat in al hun schoolgebouwen de wettelijke keuringen en het periodiek onderhoud altijd keurig werden uitgevoerd. In zijn planning had hij geen aanvullende maatregelen staan om de ventilatie in de gebouwen te verbeteren. Ondanks dat was hij naar aanleiding van de recente berichtgeving nieuwsgierig geworden naar wat de huidige luchtkwaliteit in de verschillende gebouwen daadwerkelijk is en wat de effecten van het installeren van een eenvoudige luchtreiniger kunnen zijn. Om dit te weten te komen, werden twee verschillende gebouwen als proeflocatie gekozen: een oud gebouw en een recent gebouw. De procedure start altijd door te starten met het meten van de luchtkwaliteit in de bestaande situatie om vervolgens het effect van een luchtreiniger snel in kaart te kunnen brengen. Een opvallend resultaat was, dat sommige klaslokalen vaker en langer geventileerd dienen te worden dan anderen. Al snel werd ook een link gelegd met het energieverbruik. Het vaker openen van ramen in het oude gebouw, bleek in het nieuwe gebouw bijna niet nodig te zijn. Dit zorgde naast een verbeterde luchtkwaliteit ook voor duidelijk hogere energiekosten bij het oude gebouw. De luchtreiniger wist in de klaslokalen die het het meest nodig hadden, de luchtkwaliteit langer op peil te houden waardoor er minder geventileerd hoeft te worden. Daardoor konden de energiekosten omlaag gebracht worden, ondanks het stroomverbruik van de luchtreiniger.
Scenario 3: Business as usual
Net als bij de school van scenario 2 werden we in contact gebracht met de gebouwmanager van het samenwerkingsverband. Ook hier waren alle keuringen in orde en werd het periodiek onderhoud keurig ieder jaar volgens planning uitgevoerd door het vaste installatietechnisch bedrijf. Via datzelfde bedrijf had men de afgelopen jaren in meerdere schoolgebouwen geautomatiseerde installaties geplaatst waarbij de gemeten data van de Co2 sensoren in het gebouwmanagementsysteem terecht kwamen. Daardoor was de data beschikbaar en indien nodig kon deze opgevraagd worden. De data van het gebouwmanagementsysteem wordt dan uitgelezen door het installatiebedrijf en het overzicht daarna als bijlage in een e-mail toegestuurd. Ook assisteerde dit bedrijf bij oudere schoolgebouwen waar twijfels waren over de luchtkwaliteit door middel van het plaatsen van sensoren om metingen te verrichten en op basis daarvan verbetervoorstellen uit te voeren. Hierdoor had de vastgoedmanager het idee dat we weinig voor elkaar konden betekenen.
Bij verder doorvragen gaf de gebouwmanager echter ook nog aan dat dergelijke ad-hoc onderzoeken in zijn beleving relatief duur zijn in verhouding met de resultaten die ze opleveren. Als voorbeeld noemde hij een geval waarbij alle klaslokalen en de gehele installatie werden nagekeken. Daaruit bleek dat een automatische luchtklep niet goed werkte wat bij slechts 4 van de 15 klaslokalen voor problemen zorgde. Hij was het met ons eens dat installatie van permanente sensoren en dataverzameling in deze casus voordeliger was geweest om het probleem te lokaliseren en doelgericht op te lossen. Vervolgens hebben wij nog een stap verder doorgevraagd: waarom de gebouwbeheerder niet zelf doorlopend data uit het gebouwmanagementsysteem verzamelt om zelf analyses en optimalisatievoorstellen te kunnen maken. Het antwoord was dat de contractueel overeengekomen termijn daarvoor eerst moet worden afgekocht. Business as usual maakt mensen blijkbaar blind voor zogenaamde vendor lock ins. Wij waren er in ieder geval van overtuigd dat we wel degelijk iets voor deze vastgoedmanager konden betekenen.
Luchtkwaliteit meten leidt tot een gezonde school & kostenbesparing
De bovenstaande voorbeelden maken duidelijk hoe zeer een gezond binnenklimaat op scholen afhankelijk is van het handelen van enkele personen. Hierdoor gaat veel effectiviteit van de stimuleringsmaatregelen van de overheid verloren. Verantwoordelijkheden zijn vaak niet eenduidig belegd wat leidt tot te veel suboptimale keuzes. Verantwoordelijken leunen veel op adviezen van experts met eigen commerciële belangen en daardoor zijn gebouwbeheerders en schoolbesturen onvoldoende op de hoogte van de echte mogelijkheden die er daadwerkelijk zijn.
ReCheck Air kan hier veel toegevoegde waarde leveren. Een gezonde school binnen en gezonde school financiën zijn het gevolg van de juiste strategische keuzes. Door te starten met luchtkwaliteit meten wordt al snel inzicht verkregen in mogelijkheden voor significant verbeterpotentieel. Niet alleen leidt dit tot een gezonder binnenmilieu en significant lagere periodieke keurings- en onderhoudskosten. Door met de verkregen inzichten slimmer te anticiperen op het gebruik van ruimtes bij het aansturen van de HVAC-installatie kan tegelijkertijd een reductie tot wel 40% van het energieverbruik en de CO2 uitstoot van de HVAC-installatie worden gerealiseerd.
Een gezonde school heeft dus veel meer voordelen! Kijk voor meer informatie of mogelijkheden op onze website of neem contact met ons op!
